De samenleving is niet maakbaar, weten we na “Alphen a.d. Rijn”

Ik had er al langer mijn twijfels over, maar nu weet ik het heel zeker: de samenleving is niet “maakbaar”. Dat werd wel gesuggereerd met allerlei huizen- en geluksprogramma’s bij de commerciële zenders, met allerlei “wedstrijdjes” op TV etc. Wat het laatste betreft: als je maar vaak genoeg in zo’n programma tegen jezelf zegt “ik ga ervoor”, dan had je je eigen toekomst wel zo ongeveer in de hand.
Laten we vooropstellen, dat de samenleving in zekere zin te beïnvloeden is. Als iedereen zich ook daadwerkelijk verantwoordelijk voor en betrokken bij die samenleving voelt en opstelt, ontstaat er een samenleving, die in zekere zin groeit naar een model waarin veel mensen zich kunnen vinden. Een soort grootste gemene deler dus.
Maar sinds de laatste aardebevingen in Nieuw Zeeland en Japan, weten we, dat de samenleving niet “maakbaar” is. Om de doodeenvoudige reden, dat de natuur niet in alle opzichten “in de hand te houden”, dus niet maakbaar is. In één klap, met één beving of tsunami wordt alles wat je lief is weggevaagd en sta je letterlijk en figuurlijk voor de puinhopen in het leven.
De ramp, die ene Tristan in Alphen a.d. Rijn aanrichtte, maakte nog eens extra duidelijk, dat we de samenleving nooit “maakbaar” krijgen, omdat je nu eenmaal niet alles in de hand hebt. Oh ja, het commentaar, dat sommigen na afloop van zo’n ramp, in de ingezonden stukken durven schrijven, is makkelijk. Het is erg makkelijk om (achteraf!) het beleid met betrekking tot de wapenvergunningen aan de kaak te stellen. Het is erg makkelijk om (achteraf) de ouders van Tristan iets te verwijten. Want met de “wijsheid” van “nu” is het altijd “achteraf makkelijk oordelen”. En dan heb je als ingezonden stukken schrijver zelfs het lef om vast te stellen, dat Tristan met z’n wapenvergunning werd bevoordeeld (ondanks de psychische problemen!), omdat z’n vader een Alphense “notabel” zou zijn. Nergens heb ik de maatschappelijke positie van pa omschreven gezien, slechts gelezen, dat pa zoonlief een Mercedes cadeau deed. Iets suggereren is makkelijk, dat blijkt maar weer eens.
Natuurlijk is het makkelijk “een koe in z’n kont te kijken” en zo gaat het helaas altijd. Als het meisje Milly door een buurman/politieagent vermoord blijkt te zijn, gaan we meteen roepen, dat de selectie van politiemannen niet deugt. Als een jongen in Alphen a.d. Rijn misbruik heeft gemaakt van z’n wapenvergunning (want die geldt immers alleen voor de schietbaan), gaan we meteen roepen, dat het vergunningenbeleid “op de helling” moet. Als een meisje van 12 jaar zwanger wordt van haar eigen vader (de klootzak!), roepen we meteen, dat jeugdzorg gefaald heeft. Als een asielzoeker z’n vriendin om zeep helpt en vervolgens een agent z’n pistool afpakt en hem daarmee vermoordt, roepen we meteen, dat de dader straks wel aan een uitkering geholpen zal worden.
Ik erger me daaraan, aan die gemakkelijke conclusies na afloop van een wandaad. Conclusies, die steevast suggereren, dat we “het hadden kunnen voorkomen”. En ik houd staande, dat je heel veel kunt doen als preventie, dat je heel veel kunt doen in de signalerende zin (als je iets dreigends meent vast te stellen) en dat je beter meer kunt melden bij de politie dan helemaal niks. Maar voorkomen, dat de een of andere idioot het plotseling in z’n kop krijgt misbruik te maken van z’n wapenvergunning, zal nooit helemaal lukken. Omdat het denken van mensen niet altijd traceerbaar is en het handelen al helemaal niet voorspelbaar.
Het helpt dus ook niet als je regelt, dat wapens en munitie voortaan bij de schietclub achter moeten blijven en goed bewaakt. Hoe bewaakt dan wel? Al die opslagplaatsen zullen in no-time in de belangstelling staan van echte criminelen of terroristen. Ik weet, dat dit juist een van de reden is om bijvoorbeeld in Duitsland (waar nogal wat schietverenigingen bestaan) juist met opzet te kiezen voor beheer van wapen en munitie thuis. Gescheiden in afzonderlijke kluizen en met een dusdanig sleutelbeheer, dat ook vertrouwde huisgenoten niet bij het spul kunnen komen. Maar ook daar is er geen garantie, dat de een of andere idioot niet toevallig weet, dat er ergens sprake is van opslag van “listig” spul en een keer toeslaat.
Idioten zijn dat niet fulltime en soms worden ze het plotseling. Niet voorspelbaar door anderen, niet duidelijk waarneembaar voor anderen. We kunnen hooguit blijven proberen “vreemd gedrag” of “zwaarmoedige uitingen” van mensen om ons heen, “in de gaten te hebben” en erover rapporteren. Of het aan de kaak stellen bij daarvoor toegeruste instanties. Maar voorkomen? Zal ons nooit helemaal lukken. Wat ons wel kan lukken is het voorkomen van volstrekte smakeloosheid. Zo bestond RTL4 het om op een ochtend na een nieuwsuitzending een tekst op het scherm te plaatsen als volgt: 6 doden in Alphen a.d. Rijn. Game over voor Tristan! Dat “game over” stoorde mij enorm. Waarschijnlijk heeft de redacteur gedacht, dat hij treffend tot uiting bracht dat er een relatie zou kunnen zijn tussen de voorkeur van veel jonge mensen voor gewelddadige spelletjes en de neiging die spelletjes ook in de werkelijkheid “toe te passen”. Los van het feit, dat dit een volstrekt onbewezen stelling is, zijn de woorden “game over” ontstellend smakeloos naar de nabestaanden van de 6 slachtoffers. En dat soort smakeloosheid kunnen we voorkomen.

Bon Ton